Chúng tôi lại được đón một ngày nắng đẹp tại mảnh đất Nghệ Tĩnh đầy sương gió. Trong thời đại phát triển, hội nhập với thế giới, xứ Nghệ không những thu hút khách thập phương tìm đến bởi những bãi biển đẹp, thơ mộng mà còn bởi có những con người chịu thương, chịu khó, những công việc thầm lặng của họ đã tô điểm cho diện mạo của mảnh đất này.
Trong chuyến công tác lần này, chúng tôi có dịp được gặp nghệ nhân ưu tú Trần Văn Hồng tại nhà riêng của anh (thị xã Thái Hòa, tỉnh Nghệ An), người dân vẫn luôn ngưỡng mộ gọi với cái tên thân mật là thầy Hồng Đông Hiếu, một người con trong làng vốn sống chan hoà, lưu giữ những nét văn hóa dân ca Ví Giặm truyền thống đã hòa tan, thổn thức trong tiềm thức bao thế hệ người dân nơi đây.
Những chia sẻ quý giá của nghệ nhân ưu tú Trần Văn Hồng về hình thức hát Ví Giặm người Nghệ Tĩnh như đánh thức những giá trị văn hóa ẩn sâu trong lòng mỗi người. Theo anh, ví giặm là lối sống, là tiềm thức của mỗi người dân nơi đây. Ví giặm được thực hành trong cuộc sống, lúc ru con, khi làm ruộng, chèo thuyền, lúc dệt vải, xay lúa, vì vậy được gọi tên theo các hình thức lao động và sinh hoạt như: ví phường vải, ví phường đan, ví phường nón, ví phường củi, ví trèo non, ví đò đưa, giặm ru, giặm kế…Hai lối hát dân ca này thường được hát xen kẽ cùng nhau nên có tên ghép là dân ca Ví Giặm.
Ngay từ bé, nghệ nhân ưu tú Trần Văn Hồng đã bén duyên với những câu hát ngọt ngào, sâu lắng của làn điệu ví giặm, anh thường xuyên theo các bác, các cô trong xóm mỗi tối hòa mình trong những bài hát, điệu múa của quê hương. Mấy ai ngờ rằng, lớn lên, cậu bé đó đã trở thành nghệ nhân dân gian hát ví giặm nổi tiếng khắp vùng, có nhiều cống hiến cho sự phát triển nghệ thuật làn điệu quê nhà.
Nghệ nhân ưu tú Trần Văn Hồng
Tình yêu với then lớn dần từ đó trong anh. Khi trưởng thành, công tác văn hóa địa phương, anh nhận thấy rằng văn hóa quê hương muốn phát triển, muốn hội nhập, nhiều khách du lịch thập phương biết đến thì phải đi từ những cái “ đặc sản” địa phương, và đó chính là ví giặm Nghệ Tĩnh. Anh say mê tìm tòi tài liệu, sách báo, cải biên, sáng tác những làn điệu để tham gia vào các hội diễn văn nghệ quần chúng, cấp huyện, cấp tỉnh. Những tiết mục của anh được đánh giá rất cao cả về nội dung bài hát lẫn sự truyền cảm của người biểu diễn và đạt được nhiều giải thưởng cao.
Anh cũng phát động mạnh phong trào văn nghệ cho anh chị em ở địa phương, trong câu lạc bộ. Anh hướng dẫn mọi người cách hát làm sao cho truyền cảm, rung động nhất, tổ chức các buổi giao lưu văn hóa văn nghệ giữa các thôn, xóm để gắn kết tình cảm anh em, bạn bè, tình đồng chí đồng đội.
Những buổi giao lưu văn nghệ, hội diễn
Trải qua thời gian, hiện mặc dù rất bận với công việc của cơ quan nhưng không lúc nào là nghệ nhân ưu tú Trần Văn Hồng ngừng hát, ngừng sáng tác. Anh luôn hát ví giặm để bảo tồn những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc mình, anh hát ví giặm để góp vui, làm đẹp cho cuộc sống.
Anh sưu tầm các bài hát lời cổ rồi từ đó soạn ra lời mới, hàng trăm tiểu phẩm, kịch bản,đối đáp, giao duyên được anh biên soạn và dàn dựng với đủ các lĩnh vực như tệ nạn xã hội, kế hoạch hóa gia đình, bạo lực gia đình, nhớ ơn đảng và bác Hồ…Đặc biệt là với những tác phẩm về chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, anh tâm sự: “ Thật vinh dự cho quê hương Thái Hòa, nơi tôi sinh ra và lớn lên ngày 10/12/1961 được đón bác Hồ về thăm. Có lẽ nhờ đó mà tình yêu trong mỗi tác phẩm dân ca tôi viết về bác nó trở nên sâu đậm và mặn nồng tình cảm như vậy. Tôi viết lên nỗi lòng của tôi, của một người con xứ Nghệ nhớ ơn Bác ngàn đời”.
Những bài hát về Bác luôn dậy lên cảm xúc được nghệ nhân ưu tú Trần Văn Hồng đặc biệt viết
Nhờ nghệ nhân ưu tú Trần Văn Hồng mà những buổi diễn văn nghệ từ xóm đến xã, huyện lên tỉnh, từ nhà trường đến địa phương đều trở nên rất ý nghĩa. Những tiết mục của anh đều đạt được thành tích rất cao tai các cuộc thi đó.
Anh Hồng dành cả tâm huyết cho những câu hát, làn điệu ví giặm. Khi cuộc sống ngày càng trở nên phát triển và hiện đại, những buổi diễn xướng và đối đáp cũng ngày càng thưa dần. Thế hệ trẻ tuổi không còn mặn mà với những câu hát ví da diết, những điệu múa uyển chuyển, thanh thoát mà chạy dần theo dòng nhạc thị trường sôi động. Nặng lòng vì một giá trị văn hóa có nguy cơ bị mai một, trong anh luôn có một mong muốn đến cháy bỏng là khôi phục và gìn giữ những làn điệu hát ví giặm quê hương. Anh truyền dạy cho các thế hệ học sinh tại các trường học, bà con ở thôn xóm, khối bản trong địa phương, giúp mọi người từng bước, từng bước biết đến và nắm bắt những kiến thức về hát ví giặm.
Anh truyền dạy kiến thức cho rất nhiều thế hệ học trò, bà con trong địa phương
Bên cạnh đó, để những làn điệu dân ca quê hương vang xa hơn nữa, anh thường được cử tham gia các hội thao, hội diễn đại diện cho tỉnh Nghệ An như: chương trình biễn dân ca tại Quảng Nam nhằm quảng bá cho bạn bè quốc tế được biết, tham gia hội thi dân ca 3 miền toàn quốc tổ chức tại Quảng Ninh…tại đây, 2 tiết mục anh đóng góp đều đạt huy chương vàng, kèm theo đó là thành tích giải nhì dành cho đoàn.
Nghệ nhân ưu tú Trần Văn Hồng tham gia nhiều hội diễn trên toàn quốc và đạt được những giải thưởng lớn
Nhiều người hỏi anh sức đâu mà anh có thể làm được nhiều việc đến như vậy, anh chỉ cười hiền và đáp: “ Mình làm tất cả đều là do cái tâm. Giá trị của cuộc sống nằm ở cái mà mình cho đi, dù nhỏ bé nhưng ý nghĩa thì mình nên làm”. Nghệ nhân ưu tú Trần Văn Hồng làm việc mà không màng tới chút lợi ích cá nhân mà anh muốn hướng tới những điều sâu xa hơn nữa. Cái cốt lõi hình thành nên một đất nước giàu mạnh không chỉ riêng là kinh tế mà còn là văn hóa, xã hội, là dân trí, học thức và là cả những giá trị lâu đời.
Nhiều thành tích, giải thưởng, giấy khen nghệ nhân Trần Văn Hồng được nhận
Những gì nghệ nhân ưu tú Trần Văn Hồng đóng góp cho dân ca ví giặm Nghệ Tĩnh nói riêng cũng như những nét đẹp văn hóa dân tộc nói chung thật sự là lớn lao. Câu chuyện về anh là một chuỗi dài bất tận chưa bao giờ có hồi kết. Mỗi một người, mỗi một học viên anh truyền dạy chương trong cuốn tiểu thuyết đó, đầy tính nhân văn. Ý nghĩa của cuộc sống là gì? Ý nghĩa của cuộc sống nằm ngay trong những giá trị bình thường quanh ta, là tình yêu thương mẹ cha, tình thân bạn bè, là ước mơ, hy vọng vào ngày mai…Với nghệ nhân ưu tú Trần Văn Hồng, ý nghĩa cuộc sống là được “ cho đi”, là gìn giữ, là bảo tồn những giá trị cốt lõi của dân tộc. Danh hiệu chỉ là ánh hào quang tạm thời, rồi cũng sẽ trôi đi, nhưng những kiến thức, những ngọn lửa mà người nghệ nhân truyền dạy lại cho thế hệ trẻ sau này mới là điều sẽ tồn tại mãi mãi. Điều đó xây đắp nên cuộc sống của anh
T/c hhthhn